تولید سوسیس و کالباس در ایران از حدودا از سال 1300 شمسی توسط مهاجرین لهستانی آغاز شد، که بعد ها توسط ارامنه نسل به نسل ادامه پیدا کرد، کلمه کالباس Kielbasa (Polish Sausages) به معنای سوسیس خشک است که از زبان لهستانی ها گرفته شده است.
اولین کارخانه سوسیس و کالباس ایران در کدام شهر بود؟
اما تاریخچه تولید سوسیس و کالباس در ایران به صورت کارخانه ای از سال 1307 شمسی در بندر انزلی با دستگاه کوچک توسط شخصی به نام افوناسو (Afanasow) آغاز گردید.
این شخص به صورت دستی با دستگاه کوچکی که داشت احتیاجات اتباع خارجی که در آن منطقه ساکن بودند را مرتفع می کرد، بعد ها شخص دیگری با نام لیشینیسکی که سابقه کالباس سازی در شوروی را داشت در سال 1309 کارگاه کوچکی را در بندر انزلی راه اندازی کرد که تا سال 1312 روزانه بین 40 تا 50 کیلوگرم کالباس تولید و روانه بازار می کرد.
لیشینیسکی درسال 1312 شمسی کارخانه را از بندر انزلی به تهران انتقال داده و با آقای آرزومان مارکاری اوادسیانس شریک شد.
آرزومان کیست ؟
آرزومان مارکاری اوادسیانس از ارامنه شهر سلماس در آذربایجان غربی بود که به روسیه رفته و پس از انقلاب روسیه به ایران برگشته بود.
آرزومان از سال 1303 (1924 میلادی) با وسایل ابتدایی و دستی در منزل خود واقع در تهران خیابان منوچهری خیابان ارباب جمشید در داخل کوچه ای پاساژ مانند به همراه همسر و دو فرزندش و بعدها به همراه دامادش و 4 نفر کارگر به تهیه سوسیس و کالباس و ژامبون مشغول بودند.
نقل قول یکی از کارگران از اولین کارگاه تولید سوسیس و کالباس آرزومان
آقای شاه نظریان یکی از کارگران آقای آرزومان بود، از ایشان نقل شده است که در آن زمان بیشتر تولیدات به مصرف مهاجرین روسی می رسیده، در خاطرات آقای شاه نظریان نقل شده که این افراد 18 ساعت در طول روز بدون تعطیلی کار می کردند و برای تولید سوسیس و کالباس ها از یک تخته سنگ با لبه های صاف برای آماده سازی گوشت استفاده می شده، این سنگ امروزه در شرکت گوشتیران به یادگار مانده است.
گفته می شود قبل تر از آن آرزومان در روسیه در یک کارخانه کالباس سازی کار کرده بود، زمانی که کمونیست ها کارخانه را اشغال می کنند آرزومان تصمیم به بازگشت به ایران می گیرد و از آنجایی که علاقه و اطلاعات کافی در زمینه تولید سوسیس و کالباس داشته، با گرفتن وام از بانک و تهیه یک چرخ گوشت در منزل خود شروع به تولید سوسیس و کالباس می کند.
پس از آن با شخصی به نام لیشینیسکی شریک می شود، آنها شخص دیگری با نام Herr Wesh را از آلمان برای کمک دعوت می کنند و این چنین بود که اولین کارخانه سوسیس و کالباس در تهران ساخته شد.
مدتی بعد لیشینیسکی کارخانه را به آرزومان واگذار نمود و به روسیه بازگشت، کارخانه آرزومان با وسعت 40000 متر مربع در سال 1337 توسط آلمان ها ساخته شد. این اولین کارخانه تولید سوسیس و کالباس در ایران بود.
کارخانه آرزومان پس از انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب به واسطه مشکلاتی که برای بازمانده این خانواده وجود داشت کارخانه بلاتصدی ماند و مالکیت سهام شرکت به بنیاد مستضعفان انتقال یافت و از آن پس نام شرکت به گوشتیران تبدیل شد.
گوشتیران بین سال های 1377 تا 1391 با عرضه محصولات متنوع گوشتی محبوبیت بالایی در بین مصرف کنندگان داشت، در سال 1391 این کارخانه منحل گردید و از آن پس این مجموعه تحت عنوان شرکت پروتئین گستر سینا تحت برند گوشتیران به فعالیت خود ادامه می دهد.
دومین کارخانه تولید سوسیس و کالباس در ایران
دومین کارخانه سوسیس و کالباس در ایران با نام اصل بلور در سال 1309 شمسی شروع به کار کرد تولید روزانه این کارخانه هم بسیار کم و محدود بود این کارخانه توسط شخصی به نام اختیاری بنیان گذاری شده بود که بعد ها این آن را به شخصی به نام شابلیان که یکی از ارامنه ایران بود واگذار نمود؛ شابلیان هم پس از مدتی کارخانه را به شخصی به نام میکائیلیان واگذار کرد.
میکائیلیان در سال 1338 شمسی کارخانه خود را در شمال شرقی تهران، کاظم آباد مجیدیه احداث نمود، امروزه این کارخانه در شهر صنعتی عباس آباد منتقل گردیده و فعالیت می نماید.
خلاصه تاریخچه تولید سوسیس و کالباس در ایران
آرزومان و میکاییلیان دو تن از ارمنیان مهاجر به ایران کارگاه‌هایى در گیلان و سپس در تهران تاسیس کردند و شروع به تهیه کالباس و سوسیس و ژامبون کردند.
تا آن زمان اروپاییان مقیم تهران این مواد گوشتى را از قوطى‌هاى کنسرو که از ارویا به ایران فرستاده مى‌شد بیرون آورده و مى‌خوردند، اما به زودی تولیدات ایران مورد قبول قرار گرفت و دو کارخانه آرزومانیان و میکاییلیان به تامین کنندگان اصلی فرآورده های گوشتی در ایران تبدیل شدند.
شهرت کالباس و سوسیس و ژامبون ایران بدان حد بود که در جنگ دوم جهانى پس از اشغال ایران، انگلیسى‌ها رسما و طى نامه‌ای درخواست موافقت با صدور چند تن سوسیس و کالباس از ایران را به خارج از کشور برای رفع نیاز سربازان انگلیسى در آفریقا و خاور نزدیک کردند.